Porównanie homeryckie to środek stylistyczny, trop, odmiana porównania bardzo rozwiniętego.
Generalnie porównanie polega na zestawieniu dwóch cech, osób, rzeczy. Stosujemy je wówczas, gdy pragniemy zestawić ze sobą podobne lub różne elementy świata. Dla przykładu w powiedzeniu: „Leje jak z cebra” – leje bardzo obficie. Podobnie w powiedzeniu: „Jaki ojciec taki syn” czy „Wysoki jak fasola, głupi jak topola”.
Porównanie w poezji jak i w życiu codziennym, w mowie potocznej służy do dokonywania analiz, różnic i podobieństw dwóch lub więcej rzeczy czy zjawisk. Homer a za nim inni poeci potrafili rozwijać tego typu zestawienia lub je gromadzić. Czytając je, zdarza się czasami, iż tracimy z pola widzenia główny obiekt porównania.
Przykład z „Iliady”
Przykład 1.
Pierwsi na nich Trojanie uderzyli tłumem,
Hektor szedł na ich czele. A jak z strasznym szumem
Przy ujściu rzekę morskie odbijają wały,
Raz noszą ryk po lasach okoliczne skały:
Z takim krzykiem na Greków Trojanie natarli.
Porównanie hałasu natarcia wojsk trojańskich pod wodzą Hektora na Greków do uderzenia wody o wały znajdujące się przy ujściu rzeki.
Przykład 2.
Ale niedługo z miejsca Greków strach oddalił:
Nagle się powracają, Ajaks ich zapalił.
On męstwem, wzrostem wszystkie przewyższa rycerze
I po boskim Achillu pierwsze miejsce bierze,
On przebił drogę między silnymi orszaki.
Jak odyniec, przez gęste przedarłszy się krzaki,
Rozpędza psów i ludzi, gdy kłami zaszczęka:
Tak wielkiego Ajaksa niezwalczona ręka
Skupione przy Patroklu rozbija Trojany,
Mniemające, że wezmą łup tak pożądany…
Po śmierci Patroklesa, przyjaciela Achillesa, na polu walki zawrzało. Grecy pod wodzą Ajaksa przedzierali się przez oddziały trojańskie, aby odbić zwłoki swojego bohatera.
Homer porównuje tu Ajaksa do odyńca – dzika, który wpadł w pułapkę podczas polowania, ale kłami odgania psy, a także ludzi i ratuje życie, uciekając.
Przykłady z „Pana Tadeusza”
Przykład 1.
Widać, że okolica obfita we zboże,
I widać z liczby kopic, co wzdłuż i wszerz smugów
Świecą gęsto jak gwiazdy, widać z liczby pługów
Orzących wcześnie łany ogromne ugoru,
Czarnoziemne, zapewne należne do dworu,
Uprawne dobrze na kształt ogrodowych grządek:
Że w tym domu dostatek mieszka i porządek.
Ilość kopców na polu Mickiewicz porównuje do liczby gwiazd na niebie a mają one świadczyć o bogactwie tej ziemi i jej gospodarza.
Przykład 2.
Hrabia lubił widoki niezwykłe i nowe,
Zwał je romansowymi; mawiał, że ma głowę
Romansową: w istocie był wielkim dziwakiem.
Nieraz, pędząc za lisem albo za szarakiem,
Nagle stawał i w niebo poglądał żałośnie,
Jak kot, gdy ujrzy wróble na wysokiej sośnie;
Często bez psa, bez strzelby, błąkał się po gaju
Jak rekrut zbiegły; często siadał przy ruczaju
Nieruchomy, schyliwszy głowę nad potokiem,
Jak czapla wszystkie ryby chcąca pozrzeć okiem:
Takie były Hrabiego dziwne obyczaje.
Hrabia miał romantyczną naturę i lubił nagle zatrzymać się i przyglądać zachłannie światu. Został porównany do kota cierpliwie patrzącego się na wróble.